به گزارش شهر و صنعت، خلع سلاح ایران یکی از مهم‌ترین پرسش‌هایی است که در پی اقدام «دونالد ترامپ» در امضای یادداشت ریاست‌جمهوری برای بازگشت به سیاست «فشار حداکثری» علیه جمهوری اسلامی مطرح شده است. این یادداشت که در تاریخ چهارم فوریه ۲۰۲۵ (۱۶ بهمن ۱۴۰۳) امضا شد، نشان‌دهنده تأکید مجدد ترامپ بر سیاست‌های سخت‌گیرانه در قبال ایران است و واکنش‌های گوناگونی را برانگیخته است.

واکنش‌های داخلی به یادداشت ترامپ

مواضع و اقدامات ترامپ علیه جمهوری اسلامی ایران طی روزهای اخیر باعث واکنش‌های گسترده‌ای در داخل کشور شد. یکی از مهم‌ترین این واکنش‌ها اظهارات «محمدباقر قالیباف»، رئیس مجلس شورای اسلامی، در خصوص یادداشت ترامپ بود. او در این باره گفت که این یادداشت از ایران خواسته است تا به‌طور داوطلبانه فعالیت‌های هسته‌ای، موشکی و سایر توانمندی‌های تسلیحاتی خود را کنار بگذارد و به عبارت دیگر، خواستار «خلع سلاح» ایران است.

تعریف خلع سلاح و تفاوت با کنترل تسلیحات

خلع سلاح به معنای کاهش یا حذف کامل انواع خاصی از تسلیحات یا تمامی تسلیحات است. این فرایند می‌تواند به صورت یکجانبه، دوجانبه یا چندجانبه صورت گیرد. تفاوت عمده بین خلع سلاح و کنترل تسلیحات این است که خلع سلاح معمولاً به‌دنبال نابودی یا کاهش کامل تسلیحات است، در حالی که کنترل تسلیحات بر تنظیم، محدود کردن و نظارت بر تولید و استفاده از تسلیحات متمرکز است.

بررسی محتوای یادداشت ترامپ

در متن یادداشت ریاست‌جمهوری ترامپ، هیچ اشاره مستقیمی به «خلع سلاح» نشده است. او در این سند خواسته است که ایران از دستیابی به سلاح هسته‌ای و موشک‌های بالستیک قاره‌پیما محروم شود، و به مقابله با توسعه توانمندی‌های تسلیحاتی ایران پرداخته است. بنابراین، به نظر می‌رسد که تمرکز این یادداشت بیشتر به مفهوم «منع گسترش تسلیحات» نزدیک باشد تا مفهوم «خلع سلاح».

تفاوت‌های حقوقی و عملی میان خلع سلاح و منع گسترش تسلیحات

در حقوق بین‌الملل، «خلع سلاح» و «کنترل تسلیحات» دو مفهوم متفاوت دارند. خلع سلاح به دنبال کاهش یا حذف کلی انواع خاصی از تسلیحات است، در حالی که کنترل تسلیحات بیشتر بر محدود کردن تولید و گسترش تسلیحات تمرکز دارد. در یادداشت ترامپ، بیشتر به منع گسترش تسلیحات و جلوگیری از توسعه تسلیحات هسته‌ای و موشکی اشاره شده است تا به حذف کامل این تسلیحات.

آیا دستور ترامپ با «مفهوم عرفی خلع سلاح» هم‌راستا است؟

اگرچه یادداشت ترامپ به‌طور دقیق از ترم حقوقی «خلع سلاح» استفاده نکرده است، اما با توجه به تأکید بر جلوگیری از توسعه تسلیحات متعارف ایران، برخی تحلیلگران این سند را به معنای خلع سلاح عمومی و عرفی می‌دانند. در حقیقت، هدف اصلی سیاست جدید ایالات متحده محدود کردن توانمندی‌های تسلیحاتی ایران است، نه لزوماً نابودی کامل این توانمندی‌ها.

این تحلیل‌ها نشان می‌دهند که خواسته‌های ترامپ در یادداشت ریاست‌جمهوری بیشتر با هدف محدود کردن و نظارت بر تسلیحات ایران هم‌خوانی دارد تا با مفهوم حقوقی و جامع «خلع سلاح».

ادامه واکنش‌ها به یادداشت ترامپ

تأثیرات سیاسی و دیپلماتیک در ایران

یادداشت ترامپ در سطح داخلی ایران نیز واکنش‌هایی را برانگیخته است. علاوه بر اظهارات قالیباف، دیگر مقامات و تحلیلگران سیاسی ایران نیز نسبت به این سیاست‌های ترامپ واکنش نشان داده‌اند. برخی از این مقامات بر این باورند که بازگشت به سیاست «فشار حداکثری» و تأکید بر «خلع سلاح» می‌تواند به افزایش تنش‌ها منجر شود و روند مذاکرات هسته‌ای را پیچیده‌تر کند. در مقابل، برخی دیگر بر این نکته تأکید دارند که ایران باید آمادگی مقابله با فشارهای بیشتر را داشته باشد و موضعی قوی در برابر سیاست‌های آمریکا اتخاذ کند.

واکنش‌های بین‌المللی به سیاست ترامپ

در سطح بین‌المللی، برخی کشورها و سازمان‌ها نیز به یادداشت ترامپ واکنش نشان داده‌اند. کشورهای اروپایی که تاکنون تلاش کرده‌اند تا در روابط با ایران به توافقاتی در زمینه هسته‌ای دست یابند، این یادداشت را به عنوان یک گام منفی در روند دیپلماتیک می‌بینند. از سوی دیگر، برخی کشورهای منطقه‌ای نیز از این اقدام ترامپ حمایت کرده و آن را به عنوان گامی ضروری در جهت مقابله با تهدیدات منطقه‌ای ایران ارزیابی کرده‌اند.

چالش‌های پیش روی ایران در مواجهه با فشارهای ترامپ

با توجه به اینکه هدف ترامپ در این یادداشت تأکید بر محدود کردن توانمندی‌های هسته‌ای و موشکی ایران است، چالش‌های پیش روی ایران در مواجهه با این فشارها قابل توجه است. ایران ممکن است در مواجهه با چنین فشارهایی، نیاز به تقویت دیپلماسی و همکاری با شرکای بین‌المللی خود داشته باشد. این در حالی است که برخی تحلیلگران معتقدند ایران باید با حفظ استقلال خود در زمینه‌های هسته‌ای و موشکی، در برابر تهدیدات خارجی ایستادگی کند.

خلع سلاح ایران

نتیجه‌گیری: خلع سلاح یا محدودیت تسلیحاتی؟

در نهایت، با توجه به تفسیرهای مختلف از یادداشت ترامپ، می‌توان گفت که این سند بیشتر بر محدودیت و نظارت بر تسلیحات ایران تمرکز دارد تا بر «خلع سلاح» به معنای کامل آن. تفاوت‌های میان این دو مفهوم، به ویژه در سطح بین‌المللی، می‌تواند بر روند مذاکرات آینده ایران و کشورهای دیگر تأثیرگذار باشد. اگرچه در این یادداشت به‌طور صریح از خلع سلاح سخن به میان نیامده است، اما بازگشت به سیاست «فشار حداکثری» و تأکید بر محدودیت تسلیحات، نشان‌دهنده رویکرد سخت‌گیرانه‌تر آمریکا نسبت به ایران است.

انتهای پیام/