این دستاورد، حاصل تلاش‌های موسسه تحقیقات پنبه کشور و همکاری نزدیک با سازمان انرژی اتمی، فصلی تازه در کشاورزی پایدار و اقتصاد منطقه گشوده است.

طلای سفید ، فراتر از یک محصول کشاورزی، شریان حیاتی اقتصاد کشاورزی ایران محسوب می‌شود. این گیاه با ظرفیت تولید بیش از ۷۰ فرآورده، از الیاف باکیفیت گرفته تا روغن و کنجاله، نقشی کلیدی در زنجیره ارزش اقتصادی ایفا می‌کند.

طلای سفید در آغوش فناوری هسته‌ای؛ «فخر و جهش» ستارگان جدید گلستان

بر اساس آمارهای رسمی، هر چهار هکتار کشت پنبه قادر است یک شغل مستقیم و پنج شغل غیرمستقیم در صنایع نساجی، روغن‌کشی و دیگر بخش‌های مرتبط ایجاد کند و این ویژگی، پنبه را به یکی از سودآورترین محصولات کشاورزی تبدیل کرده که به طور مستقیم بر معیشت بیش از ۳۰ هزار نفر در ایران اثرگذار است.

در گذشته‌ای نه‌چندان دور، ایران با سطح زیرکشت بیش از ۲۵۰ هزار هکتار، یکی از قطب‌های تولید پنبه در منطقه بود.

در این میان، استان گلستان با اختصاص ۱۸۰ هزار هکتار به کشت پنبه، تأمین‌کننده بیش از ۷۰ درصد نیاز کشور به این محصول به شمار می‌رفت و لقب «سرزمین طلای سفید» را به حق از آن خود کرده بود اما تغییرات اقلیمی، محدودیت منابع آبی، هزینه‌های بالای تولید و رقابت نابرابر با محصولاتی مانند شالی، سطح زیرکشت پنبه در این استان را به تنها ۱۲ هزار و ۵۰۰ هکتار کاهش داده است اما اکنون، فناوری هسته‌ای به عنوان راهکاری نوین، امیدها را برای احیای این صنعت زنده کرده است.

فناوری هسته‌ای؛ جهشی هدفمند در به‌نژادی  طلای سفید

موسسه تحقیقات پنبه کشور با بهره‌گیری از تکنولوژی پیشرفته پرتودهی هسته‌ای، موفق به توسعه ارقام جدیدی از پنبه شده که نه‌تنها عملکرد بالاتری دارند، بلکه در برابر چالش‌های محیطی نیز مقاوم‌تر هستند.

این فناوری، با ایجاد جهش‌های هدفمند در ساختار ژنتیکی گیاه، امکان تولید ارقام زودرس، پرمحصول و باکیفیت را فراهم کرده است.

رئیس بخش تحقیقات به‌نژادی موسسه تحقیقات پنبه، در تشریح این دستاورد گفت: فناوری هسته‌ای کاربردهای گسترده‌ای در کشاورزی دارد، از به‌نژادی گیاهی و کنترل آفات گرفته تا مدیریت منابع آب و خاک و حتی بهبود نهاده‌های دامی و شیلاتی.

وی افزود: همکاری مشترک فائو و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از سال ۱۹۴۶، مسیر توسعه این فناوری را هموار کرده و ایران نیز همگام با کشورهای پیشرو مانند چین، هند و آمریکا، توانسته دستاوردهای قابل توجهی در این حوزه به دست آورد.

به گفته محسن فتحی، موسسه تحقیقات پنبه از بدو تأسیس، دو هدف اصلی را دنبال کرده است: تولید و معرفی ارقام جدید پنبه و حفظ ویژگی‌های مطلوب این ارقام که در این راستا، همکاری نزدیک با سازمان انرژی اتمی، امکان دستیابی به ارقام پرمحصول و زودرس را فراهم کرده که متناسب با نیازهای کشاورزان و شرایط اقلیمی منطقه طراحی شده‌اند.

در سال ۱۳۹۷، ارقام «تابان» و «پرتو» به عنوان دستاوردهای اولیه این همکاری معرفی شدند و در سال ۱۴۰۲، دو رقم جدید «فخر» و «جهش» به سبد ارقام  طلای سفید کشور افزوده شد.

این ارقام که با استقبال گسترده کشاورزان گلستانی مواجه شده‌اند، ویژگی‌هایی مانند تولید بیش از ۶ تن در هکتار، که رکوردی قابل توجه در کشت پنبه محسوب می‌شود، دوره رشد کوتاه‌تر، کاهش زمان رشد از ۱۸۰ روز به ۱۳۰ روز، مقاومت در برابر تنش‌ها، کیفیت برتر دارند که آنها را به گزینه‌ای ایده‌آل برای کشاورزی پایدار تبدیل کرده و این ویژگی‌ها، ارقام «فخر» و «جهش» را به نمادی از تلفیق علم و کشاورزی تبدیل کرده و گامی بلند در راستای احیای جایگاه پنبه در اقتصاد گلستان و ایران به شمار می‌رود.

طلای سفید در عصر کم‌آبی، انتخابی هوشمندانه

در شرایطی که خشکسالی و محدودیت منابع آبی، کشاورزی ایران را تحت فشار قرار داده، پنبه با مصرف آب تنها هزار و ۵۰۰ تا ۲ هزار مترمکعب در هکتار، گزینه‌ای اقتصادی و پایدار برای کشت در مناطق خشک و نیمه‌خشک است.

این میزان در مقایسه با شالی، که به آب فراوان نیاز دارد، به مراتب کمتر بوده و  طلای سفید را به محصولی مقرون‌به‌صرفه تبدیل می‌کند.

نیاز سالانه کشور به ۱۵۰ هزار تن الیاف پنبه، ضرورت بازگشت به سطح کشت ۱۰۰ تا ۱۱۰ هزار هکتار را بیش از پیش آشکار می‌سازد. دستیابی به این هدف، نه‌تنها ایران را در تولید پنبه به خودکفایی می‌رساند، بلکه وابستگی به واردات را کاهش داده و اقتصاد کشاورزی را تقویت می‌کند.

با وجود پیشرفت‌های چشمگیر، تولید ارقام جدید پنبه با فناوری هسته‌ای با چالش‌هایی همراه است.

هزینه‌های بالای تحقیق و توسعه، نیاز به نیروی انسانی متخصص و آموزش‌دیده و زیرساخت‌های پیشرفته، از جمله موانع اصلی هستند. علاوه بر این، عواملی مانند آفات و بیماری‌ها، مکانیزاسیون ناکارآمد، هزینه‌های بالای کارگری و واردات بی‌رویه، همچنان تولید پنبه را تهدید می‌کنند.

فتحی در این باره تأکید کرد: انتخاب رقم مناسب، تنها گام نخست در کشت موفق پنبه است. موفقیت نهایی به مدیریت جامع مزرعه، حمایت‌های دولتی و ایجاد بازارهای پایدار بستگی دارد.

وی افزود: طرح جامع احیای  طلای سفید که با محوریت تلفیق فناوری‌های نوین و حمایت از کشاورزان تدوین شده، می‌تواند گلستان را بار دیگر به روزهای اوج خود بازگرداند.

فناوری هسته‌ای فراتر از به‌نژادی

کاربردهای فناوری هسته‌ای در کشاورزی به به‌نژادی گیاهان محدود نمی‌شود. این فناوری در بهبود کیفیت خاک، کنترل فرسایش و افزایش ماده آلی خاک نیز نقش مهمی ایفا می‌کند.

به گفته فتحی، استفاده از تکنیک‌های هسته‌ای در مدیریت منابع خاک، می‌تواند به حفظ حاصلخیزی زمین‌های کشاورزی و افزایش پایداری تولید کمک کند.

موسسه تحقیقات پنبه گلستان، که از سال ۱۳۷۶ فعالیت خود را آغاز کرده، با معرفی ارقام نوین و توسعه فناوری‌های پیشرفته، نقش محوری در تحول کشاورزی منطقه داشته است. این موسسه با تمرکز بر نیازهای واقعی کشاورزان و شرایط اقلیمی، توانسته پنبه را به محصولی رقابتی و پایدار تبدیل کند.

با تداوم سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، حمایت از کشاورزان و توسعه زیرساخت‌های کشاورزی، پنبه بار دیگر می‌تواند به نماد شکوفایی اقتصادی گلستان تبدیل شود. ارقام «فخر» و «جهش»، تنها آغاز این مسیر روشن هستند. آینده کشاورزی ایران، با تلفیق علم و مزرعه، در انتظار درخشش دوباره طلای سفید است.

انتهای پیام/